WANDELINGEN IN HOENSBROEK

1.

Kasteel Hoensbroek

De iconische kracht van gebouwen is afhankelijk van de context waarin ze bekeken worden. Of een monument in uw geheugen wordt gegrift heeft te maken met plaats en tijd. Vraag iemand naar het beeldmerk van Parijs, u zult de Eifeltoren als antwoord krijgen. Toch protesteerde de Parijse bevolking in 1889 massaal tegen dit gebouw, dat nu het symbool van de stad is. Vraag iemand naar het beeldmerk van Hoensbroek en u zult als antwoord Kasteel Hoensbroek krijgen.

Kasteel Hoensbroek of Gebrookhoes is een van de grootste kastelen van Nederland. De familie Hoen (Hune) wordt al in de 12e eeuw genoemd. En al vóór 1388 was het gebouw een vesting. In 1388 werd het dorp "In ghen Broeck" afgescheiden van Heerlen, toen hertogin Johanna van Brabant het gebied schonk aan ridder Herman Hoen als dank voor zijn bijdrage in de Slag bij Baesweiler in augustus 1371. Het oudste gedeelte van het kasteel, met name de hoge ronde toren, dateert van om en nabij 1360, toen ridder Herman Hoen het verbouwde. In 1225 was er in dit moeras (of 'brook') al een voorloper, een zogeheten motte-burcht.

In 1250 werd op de plaats van het huidige kasteel een versterkt huis gebouwd. Vanwege zijn voor Limburg zeer strategische ligging aan de belangrijke handelsroutes naar Maastricht, Aken en Keulen werd het kasteel in opeenvolgende fasen uitgebouwd. Het bevat 67 zalen, vertrekken en ruimtes. Met zijn twee voorburchten en twee grote binnenpleinen is dit waterkasteel een van de omvangrijkste tussen Maas en Rijn.

Het ontleent zijn iconische kracht aan de relatief onbebouwde gebieden er omheen. Bovendien maken de oude materialen met rode, grijze en witte tinten de afzonderlijke bouwdelen tot een harmonieus geheel. De huidige uitstraling wordt vooral bepaald door een carré-vormige bebouwing rondom het kleinere, derde binnenplein.

Opvallend is het silhouet met twee ui-vormige fronttorens en de ranke spitsen van de twee hoektorens, die voortdurend 'in knop' lijken te staan. Vanaf de Klinkertstraat zien we bouwstijlen uit drie verschillende eeuwen. In de grote ronde donjon (14e eeuw) is het defensieve karakter herkenbaar met kleine ramen en schietgaten. De vierkante toren met de aansluitende gebouwen (17e eeuw), zoals het grootste deel van het herenhuis de slothoeven, de economiegebouwen, de poorthuizen en de bruggen werd gebouwd onder leiding van de architecten Mathieu Dousin sr. en jr. uit Visé, met enkele stijlkenmerken van de Maasland Renaissance: bakstenen gevels, hoekblokken en raamomlijstingen van mergel.

De noordvleugel van de carré-vormige bebouwing is vervangen door een laatbarok woonhuis (18e eeuw). Kenmerkend zijn de ruime, luchtige vertrekken, de hoge en brede ramen, de hardstenen omranding met strekse boog of hanenkam.

Daarna stond het kasteel vaak leeg. In de eerste helft van de 19e eeuw werden nog herstelwerkzaamheden uitgevoerd. Daarna niet meer.
Pastoor Röselaers van Hoensbroek heeft halverwege de twintiger jaren van de vorige eeuw de Vereniging Ave Rex Christe opgericht. Deze vereniging heeft het kasteel in 1927 gekocht en is nog steeds eigenaar.

Tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog was het hoofdgebouw van het kasteel enige tijd in gebruik bij het meisjesinternaat "Meerzicht" uit Velsen. Dit internaat moest haar onderkomen daar verlaten wegens de sloop ervan voor de aanleg van de Atlantikwall. In mei 1945 verhuisde het naar Slagharen.
Direct na de bevrijding werden de economiegebouwen van het kasteel gebruikt voor de huisvesting van voormalige NSB-ers en anderen, die van foute activiteiten tijdens de oorlog werden verdacht.

Kasteel Hoensbroek bestaat tegenwoordig uit een door grachten omgeven kasteel met twee zeer grote U-vormige voorburchten. In de U-vormige voorburchten zijn confeerntiezalen en horecagelegenheden ondergebracht.
In het eigenlijke kasteel zijn de zalen en kamers ingericht naar de stijl van de periode waarin zij zijn gebouwd. Dit gedeelte is als museum te bezichtigen.


terug naar pagina 'Wandelingen in Hoensbroek'